Wędrówki po kulturze

Martyna Musiał

("Projektor" - 1/2016)

Czy we współczesnym świecie, w którym dominują całkowicie odmieniające sposób komunikacji media interaktywne, w którym informacja jest przekazywana w każdym możliwym kierunku przez wszystkich zainteresowanych, a także nieustannie komentowana i „przerabiana”, z ciągłym dostępem do wszelkiej wiedzy, jednym słowem – czy w świecie logorei – „słowoobrazów” wciąż jest miejsce na zaufanie dla autorytetów i prowadzenie klasycznych dyskursów antropologicznych? Jaką rolę odgrywa tu humanistyka?

Na te i wiele innych pytań odpowiada Wojciech J. Burszta (profesor Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu) w „Pretekstach”. Książka jest zbiorem esejów pisanych z perspektywy autora – dzisiejszego badacza, antropologa i pasjonata – nie powinien więc dziwić jej subiektywny charakter. Publikacja ma formę rozprawy naukowej, jednak przepełnionej osobistymi notatkami, skojarzeniami i spostrzeżeniami. Rozważania Burszty są mocno dygresyjne, autor zdaje się niejako „skakać” po różnych wątkach, a z pozoru niewiele znaczący motyw może mu posłużyć za punkt wyjścia (pretekst właśnie) do snucia kolejnych teorii. 

Burszta analizuje teraźniejszość, konfrontując ją z przeszłością. Porusza wiele tematów z dziedziny kulturoznawstwa. Zastanawia się nad stanem kultury, zmianami w świecie mediów czy statusem humanistyki jako nauki, nad antropologią jako dyscypliną badawczą, jej historią i własnym postrzeganiem tej dziedziny.

Tym, co wydaje się najważniejsze ze względu na obrany przedmiot, są rozmyślania nad tożsamością człowieka, próby zrozumienia jego istoty. Burszta stara się umiejscowić go w świecie, zarówno w przestrzeni, jak i w czasie. Głównymi zagadnieniami rozważań są sztandarowe toposy modernistycznej refleksji humanistycznej, takie jak globalizacja, przejawy rasizmu w dyskursie antropologicznym, problematyka Innego, czasu i historii, motyw nagości we współczesnej kulturze, czy też nomadyzm, rozumiany jako podróże tak w sensie geograficznym, jak i metaforycznym, intelektualnym – jako wędrówki po myślach i ideach, odwoływanie się do pamięci i przeszłych doświadczeń, będące nową metodą pracy naukowej. 

„Preteksty” są krytycznym spojrzeniem na antropologię. To próba zrozumienia rzeczywistości, nadania jej narracyjnej postaci, jednak przy uwzględnieniu nieuporządkowania i niejednoznaczności świata. Zadanie, które obrał sobie autor było trudne, tym bardziej zadziwia sposób, w jaki wciąga czytelnika do swoich rozważań.

Wojciech J. Burszta, Preteksty, Wydawnictwo Naukowe Katedra, Gdańsk 2015, s. 326.