 |
| Fot. archiwum autorki |
Magdalena El Ghamari
("Projektor" - 1/2016)
Czy Arabowie czytają? Co czytają? Jak wyglądają tamtejsze biblioteki i czytelnie? Czy zachodni „świat książki” jest podobny do „świata arabskiego? Co czytają Arabowie najchętniej? Na te i inne pytania postaram się odpowiedzieć w niniejszym artykule.
Mimo, że większość populacji krajów arabskich to muzułmanie, nie należy stawiać znaku równości między terminami „świat arabski” i „świat islamu”, gdyż Arabowie stanowią zaledwie od 15 do 20% światowej populacji wyznawców islamu, a także dlatego, iż muzułmanie to duża część ludności państw niearabskich. Termin „świat arabski” w pewnym stopniu pokrywa się znaczeniowo, ale nie jest do końca synonimiczny z elastycznym pojęciem „Bliski Wschód”.
Badanie ankietowanych osób jakie udało mi się przeprowadzić na potrzeby niniejszego artykułu, pokazało zbieżność z innymi obecnymi w świecie arabskim statystkami w związku z czytelnictwem.
Na około 4 tysiące przebadanych osób – poprzez ankietę on-line – można wyszczególnić pewne trendy obecne w tym kręgu. Do najbardziej poczytnej literatury należą w świecie arabskim książki o tematyce religijnej oraz Koran. Kolejno to gazety codzienne (często sportowe) i magazyny polityczne.
45% badanych przyznaje się do tego, że nie czyta, lub rzadko sięga po książkę w celach czytelniczych. 30% badanych osób zamieszkujących Jordanię, Liban, Algierię, najczęściej przyznawało się, że nigdy nie czyta żadnej książki. Kraje, gdzie czyta się najczęściej: Bahrajn, Egipt i Maroko, a następnie Irak i Zjednoczone Emiraty Arabskie. Najbardziej popularnym gatunkiem literackim, czytanym w świecie arabskim jest fikcja historyczna.
Według Arab Thought Foundation arabskie dziecko czyta literaturę piękną przeciętnie przez sześć minut. W ciągu roku. W tym samym czasie dziecko zachodnie strawi nad książkami 12 tys. minut. A dorosły Arab czyta przeciętnie 1/4 strony rocznie (w tym samym czasie Anglosasi – 7-11 książek). Arabscy czytelnicy liczą sobie mniej więcej 4% czytelników brytyjskich. I o ile w Wielkiej Brytanii na jeden nowy tytuł przypada 500 osób, to w krajach arabskich – 12 tys.
Jak wyglądają zatem biblioteki w krajach arabskich? Jak wygląda dostęp do książek zawartych w księgozbiorach? Osobiście na samym początku podzieliłabym biblioteki w krajach arabskich na dwie grupy, sugerując się kryterium finansowym, mianowicie: bogatych państw Zatoki Perskiej oraz biednych krajów arabskich.
Do rozwoju bibliotek w regionie Zatoki Perskiej przyczyniło się stworzenie sieci komputerowych i pojawienie się Internetu. Kuwejt jako pierwszy kraj arabski uzyskał do niego dostęp w 1994 r. Pionierski w krajach arabskich system wyszukiwania on-line powstał w Arabii Saudyjskiej w 1980 r. W 1982 r. połączono sieci lokalne w jedną sieć KACSTNET – King Abdulaziz City for Science and Technology, która łączyła centra badawcze i biblioteki uniwersyteckie i umożliwiała dostęp do baz danych. W 1985 r. dzięki poparciu KACSTNET powstała GULFNET, przeznaczona dla wyższych uczelni i instytucji naukowych. Połączyła ona kilkanaście bibliotek i ośrodków informacji w Arabii Saudyjskiej i Kuwejcie. Była to pierwsza sieć komputerowa w krajach arabskich, łącząca społeczność akademicką.
Arabia Saudyjska
Pierwszy uniwersytet w Arabii Saudyjskiej „King Saud University” powstał w 1957 r. w Rijadzie, stolicy kraju. Posiadał wówczas kadrę 9 nauczycieli i kształcił 21 studentów. Obecnie, na stan z 2015 r., w jego murach studiuje około 25 000 osób. W Arabii Saudyjskiej w tej chwili istnieje osiem uniwersytetów państwowych oraz wiele prywatnych instytucji szkolnictwa wyższego. W kraju ma miejsce ścisła segregacja płciowa, a kobiety praktycznie nie uczestniczą w życiu publicznym. Mimo tego spośród wszystkich studentów stanowią one ponad połowę kształcących się. Mogą studiować na pięciu uniwersytetach, które przyjmują studentów obu płci (m.in. w King Saud University) oraz w czternastu college’ach stworzonych specjalnie dla nich.
Biblioteka King Saud University powstała w 1957 r. wraz z otwarciem College of Arts. Potem tworzono biblioteki innych college’ów, a wraz z wraz z wprowadzeniem prawa do nauki dla kobiet pojawiły się specjalne biblioteki dla nich (pierwsza w 1974 r.). W chwili obecnej biblioteka King Saud University składa się z biblioteki głównej „Prince Salman’s Central Library” oraz siedmiu bibliotek instytutowych. W tym znajdują się 2 biblioteki dla kobiet i 4 biblioteki medyczne. Biblioteki te obsługują ponad 64 000 studentów, pracowników i czytelników spoza uczelni. Centralna biblioteka mieści się w siedmiopiętrowym budynku o powierzchni 51 400 m2 i posiada 4400 miejsc dla czytelników. Dwie biblioteki dla kobiet mają odpowiednio 708 i 378 miejsc. Łącznie biblioteka główna i siedem bibliotek instytutowych mają 6194 miejsca dla użytkowników.
Kolekcja obejmuje około 670 000 książek w ponad 1 353 000 woluminach, około 3000 tytułów periodyków, 21 000 manuskryptów, 11 000 dysertacji naukowych i ponad 20 000 materiałów audiowizualnych.
Oman
Biblioteka głównej uczelni wyższej składa się z Main Library oraz Medical Library (dla College of Medicine), a mieści się w trzypiętrowym budynku w centrum kampusu uniwersyteckiego. Tradycyjna separacja płci ma swój wyraz w architekturze całego kampusu, w salach wykładowych są oddzielne miejsca do siedzenia dla kobiet, a budynek biblioteki posiada osobne wejścia dla kobiet i mężczyzn.
Na stronie www biblioteki zamieszczana jest lista nabytków, spis dysertacji naukowych w języku arabskim i angielskim dostępnych w bibliotece, a także lista wydawnictw ciągłych wraz z lokalizacją i zasobem. W bibliotece znajdują się kolekcje specjalne zawierające monografie na temat Omanu, publikacje różnych instytucji rządowych, artykuły dotyczące Omanu, które ukazały się w periodykach arabskich i angielskich, prace magisterskie i doktorskie na temat Omanu, mapy i plany miast Omanu itp.
Bahrajn
Biblioteka uniwersytecka składa się z czterech bibliotek: The Main Library, The Engineering Library, The Science and Information Technology Library, The Law Library oraz pięciu bibliotek specjalistycznych: American Studies Centre Library, French Studies Centre Library, Japanese Studies Centre Library, German Studies Centre Library, Centre for Transport and Road Studies Library. Łącznie biblioteki te posiadają miejsca dla około 1800 czytelników.
Biblioteka posiada również kolekcje specjalne, udostępniane tylko na miejscu. Są to materiały dotyczące krajów arabskich, ze szczególnym uwzględnieniem Bahrajnu, a pochodzące z organizacji międzynarodowych, rządowych oraz centrów badawczych. Dokumenty w języku arabskim i innych językach zawierają publikacje University of Bahrain, Ligii Arabskiej, ONZ, Banku Światowego, Międzynarodowego Funduszu Walutowego i innych regionalnych i międzynarodowych instytucji. Kolekcje specjalne gromadzą także dysertacje naukowe studentów i pracowników University of Bahrain.
Użytkownicy bibliotek posiadają dostęp do 23 elektronicznych baz danych oraz do książek elektronicznych. Ze strony www dostępna jest elektroniczna biblioteka, zawierająca pełne teksty artykułów z ponad 12 000 czasopism akademickich oraz ponad 38 000 książek elektronicznych w języku arabskim i angielskim. W bibliotekach znajdują się 192 terminale do użytku czytelników, którzy mogą korzystać ze źródeł w Internecie, wyszukiwać w katalogu bibliotecznym i bazach pełno tekstowych, mają dostęp do programów distance learning, wykładów, mogą używać edytorów oraz tworzyć prezentacje.
Biblioteki oferują szkolenia dla użytkowników z zakresu korzystania ze zbiorów bibliotecznych oraz specjalistyczne szkolenia dla grup studentów dotyczące dostępności źródeł z ich dziedziny zainteresowań. Bibliotekarze dziedzinowi prowadzą kursy dla poszczególnych fakultetów, oferują osobiste konsultacje dla studentów, tworzą przewodniki on-line i bibliografie.
Jemen
Biblioteka Narodowa w Jemenie, położona jest w centrum Sany. Znajduje się w pobliżu placu Al-Tahrir i Muzeum Wojskowego Jemenie. Ma bogaty zbiór książek w języku francuskim i angielskim na temat Jemenu. Na przełomie 2010/2011 roku dobudowano nowe budynki biblioteki, dzięki dotacjom rządu chińskiego w wysokości 30-40 mln dolarów.
Biblioteka, jak można odczytać na jej stronie www – „zaspokaja potrzeby swoich studentów”. Wszystkie książki akademickie, leksykony i monografie posiadają aktualne spisy. Studenci mogą wypożyczyć maksymalną dwie książki jednorazowo, prezentując swój identyfikator. Każda książka powinna zostać zwrócona w terminie dwóch tygodni od daty jej wypożyczenia. Wszystkie książki w bibliotece są aktualizowane. Bibliotek posiada podział na część damską i męską.
Biblioteki w rejonie państw Zatoki Perskiej powstały stosunkowo niedawno. Najstarsza w 1957 r., a najmłodsza w 1986 r., ale realizują one wszystkie funkcje nowoczesnych bibliotek akademickich. Są instytucjami w pełni zautomatyzowanymi, z dostępem do OPAC oraz wielu arabskich i zagranicznych baz danych. Ze źródeł elektronicznych w większości bibliotek korzystać można zarówno w sieci bibliotecznej, jak również z dowolnego komputera poza kampusem po uprzednim zalogowaniu się. Strony internetowe bibliotek informują nie tyko o strukturze organizacyjnej i kolekcji, ale oferują ponadto usługi on-line np. formularze zapytań do bibliotekarza, propozycji zakupu nowych tytułów, wypożyczeni bibliotecznych, rezerwacji szkoleń dla użytkowników.
Problemem bibliotek jest niedostateczna liczba profesjonalnej kadry. Większość wykwalifikowanego personelu w bibliotekach krajów Rady Współpracy Zatoki pochodziła głównie z Indii, Pakistanu, Egiptu, USA i Wielkiej Brytanii. W edukacji bibliotekarzy dominuje północnoamerykański i egipski model kształcenia, a wiele uczelni w regionie oferuje tylko studia licencjackie w zakresie bibliotekoznawstwa i informacji naukowej. W związku z brakiem koedukacji biblioteki ponoszą podwójne koszty w wyniku dublowania zbiorów i usług bibliotecznych. Oddzielne biblioteki dla kobiet i mężczyzn istnieją w King Saud University w Arabii Saudyjskiej, na uniwersytetach w Katarze, Kuwejcie i Zjednoczonych Emiratach Arabskich. W pozostałych instytucjach wydzielono specjalne strefy dla kobiet, by uniknąć podwójnych kolekcji. Mimo pewnych trudności dynamiczny rozwój państw Rady Współpracy Zatoki, związany z istnieniem przemysłu naftowego i osiąganymi z tego tytułu zyskami, rysuje optymistyczne perspektywy dla przyszłości zarówno szkolnictwa wyższego, jak i bibliotek uniwersyteckich krajów arabskich Zatoki Perskiej.
("Projektor" - 1/2016)
Czy Arabowie czytają? Co czytają? Jak wyglądają tamtejsze biblioteki i czytelnie? Czy zachodni „świat książki” jest podobny do „świata arabskiego? Co czytają Arabowie najchętniej? Na te i inne pytania postaram się odpowiedzieć w niniejszym artykule.
Mimo, że większość populacji krajów arabskich to muzułmanie, nie należy stawiać znaku równości między terminami „świat arabski” i „świat islamu”, gdyż Arabowie stanowią zaledwie od 15 do 20% światowej populacji wyznawców islamu, a także dlatego, iż muzułmanie to duża część ludności państw niearabskich. Termin „świat arabski” w pewnym stopniu pokrywa się znaczeniowo, ale nie jest do końca synonimiczny z elastycznym pojęciem „Bliski Wschód”.
Badanie ankietowanych osób jakie udało mi się przeprowadzić na potrzeby niniejszego artykułu, pokazało zbieżność z innymi obecnymi w świecie arabskim statystkami w związku z czytelnictwem.
Na około 4 tysiące przebadanych osób – poprzez ankietę on-line – można wyszczególnić pewne trendy obecne w tym kręgu. Do najbardziej poczytnej literatury należą w świecie arabskim książki o tematyce religijnej oraz Koran. Kolejno to gazety codzienne (często sportowe) i magazyny polityczne.
45% badanych przyznaje się do tego, że nie czyta, lub rzadko sięga po książkę w celach czytelniczych. 30% badanych osób zamieszkujących Jordanię, Liban, Algierię, najczęściej przyznawało się, że nigdy nie czyta żadnej książki. Kraje, gdzie czyta się najczęściej: Bahrajn, Egipt i Maroko, a następnie Irak i Zjednoczone Emiraty Arabskie. Najbardziej popularnym gatunkiem literackim, czytanym w świecie arabskim jest fikcja historyczna.
Według Arab Thought Foundation arabskie dziecko czyta literaturę piękną przeciętnie przez sześć minut. W ciągu roku. W tym samym czasie dziecko zachodnie strawi nad książkami 12 tys. minut. A dorosły Arab czyta przeciętnie 1/4 strony rocznie (w tym samym czasie Anglosasi – 7-11 książek). Arabscy czytelnicy liczą sobie mniej więcej 4% czytelników brytyjskich. I o ile w Wielkiej Brytanii na jeden nowy tytuł przypada 500 osób, to w krajach arabskich – 12 tys.
Jak wyglądają zatem biblioteki w krajach arabskich? Jak wygląda dostęp do książek zawartych w księgozbiorach? Osobiście na samym początku podzieliłabym biblioteki w krajach arabskich na dwie grupy, sugerując się kryterium finansowym, mianowicie: bogatych państw Zatoki Perskiej oraz biednych krajów arabskich.
Do rozwoju bibliotek w regionie Zatoki Perskiej przyczyniło się stworzenie sieci komputerowych i pojawienie się Internetu. Kuwejt jako pierwszy kraj arabski uzyskał do niego dostęp w 1994 r. Pionierski w krajach arabskich system wyszukiwania on-line powstał w Arabii Saudyjskiej w 1980 r. W 1982 r. połączono sieci lokalne w jedną sieć KACSTNET – King Abdulaziz City for Science and Technology, która łączyła centra badawcze i biblioteki uniwersyteckie i umożliwiała dostęp do baz danych. W 1985 r. dzięki poparciu KACSTNET powstała GULFNET, przeznaczona dla wyższych uczelni i instytucji naukowych. Połączyła ona kilkanaście bibliotek i ośrodków informacji w Arabii Saudyjskiej i Kuwejcie. Była to pierwsza sieć komputerowa w krajach arabskich, łącząca społeczność akademicką.
Arabia Saudyjska
Pierwszy uniwersytet w Arabii Saudyjskiej „King Saud University” powstał w 1957 r. w Rijadzie, stolicy kraju. Posiadał wówczas kadrę 9 nauczycieli i kształcił 21 studentów. Obecnie, na stan z 2015 r., w jego murach studiuje około 25 000 osób. W Arabii Saudyjskiej w tej chwili istnieje osiem uniwersytetów państwowych oraz wiele prywatnych instytucji szkolnictwa wyższego. W kraju ma miejsce ścisła segregacja płciowa, a kobiety praktycznie nie uczestniczą w życiu publicznym. Mimo tego spośród wszystkich studentów stanowią one ponad połowę kształcących się. Mogą studiować na pięciu uniwersytetach, które przyjmują studentów obu płci (m.in. w King Saud University) oraz w czternastu college’ach stworzonych specjalnie dla nich.
Biblioteka King Saud University powstała w 1957 r. wraz z otwarciem College of Arts. Potem tworzono biblioteki innych college’ów, a wraz z wraz z wprowadzeniem prawa do nauki dla kobiet pojawiły się specjalne biblioteki dla nich (pierwsza w 1974 r.). W chwili obecnej biblioteka King Saud University składa się z biblioteki głównej „Prince Salman’s Central Library” oraz siedmiu bibliotek instytutowych. W tym znajdują się 2 biblioteki dla kobiet i 4 biblioteki medyczne. Biblioteki te obsługują ponad 64 000 studentów, pracowników i czytelników spoza uczelni. Centralna biblioteka mieści się w siedmiopiętrowym budynku o powierzchni 51 400 m2 i posiada 4400 miejsc dla czytelników. Dwie biblioteki dla kobiet mają odpowiednio 708 i 378 miejsc. Łącznie biblioteka główna i siedem bibliotek instytutowych mają 6194 miejsca dla użytkowników.
Kolekcja obejmuje około 670 000 książek w ponad 1 353 000 woluminach, około 3000 tytułów periodyków, 21 000 manuskryptów, 11 000 dysertacji naukowych i ponad 20 000 materiałów audiowizualnych.
Oman
Biblioteka głównej uczelni wyższej składa się z Main Library oraz Medical Library (dla College of Medicine), a mieści się w trzypiętrowym budynku w centrum kampusu uniwersyteckiego. Tradycyjna separacja płci ma swój wyraz w architekturze całego kampusu, w salach wykładowych są oddzielne miejsca do siedzenia dla kobiet, a budynek biblioteki posiada osobne wejścia dla kobiet i mężczyzn.
Na stronie www biblioteki zamieszczana jest lista nabytków, spis dysertacji naukowych w języku arabskim i angielskim dostępnych w bibliotece, a także lista wydawnictw ciągłych wraz z lokalizacją i zasobem. W bibliotece znajdują się kolekcje specjalne zawierające monografie na temat Omanu, publikacje różnych instytucji rządowych, artykuły dotyczące Omanu, które ukazały się w periodykach arabskich i angielskich, prace magisterskie i doktorskie na temat Omanu, mapy i plany miast Omanu itp.
Bahrajn
Biblioteka uniwersytecka składa się z czterech bibliotek: The Main Library, The Engineering Library, The Science and Information Technology Library, The Law Library oraz pięciu bibliotek specjalistycznych: American Studies Centre Library, French Studies Centre Library, Japanese Studies Centre Library, German Studies Centre Library, Centre for Transport and Road Studies Library. Łącznie biblioteki te posiadają miejsca dla około 1800 czytelników.
Biblioteka posiada również kolekcje specjalne, udostępniane tylko na miejscu. Są to materiały dotyczące krajów arabskich, ze szczególnym uwzględnieniem Bahrajnu, a pochodzące z organizacji międzynarodowych, rządowych oraz centrów badawczych. Dokumenty w języku arabskim i innych językach zawierają publikacje University of Bahrain, Ligii Arabskiej, ONZ, Banku Światowego, Międzynarodowego Funduszu Walutowego i innych regionalnych i międzynarodowych instytucji. Kolekcje specjalne gromadzą także dysertacje naukowe studentów i pracowników University of Bahrain.
Użytkownicy bibliotek posiadają dostęp do 23 elektronicznych baz danych oraz do książek elektronicznych. Ze strony www dostępna jest elektroniczna biblioteka, zawierająca pełne teksty artykułów z ponad 12 000 czasopism akademickich oraz ponad 38 000 książek elektronicznych w języku arabskim i angielskim. W bibliotekach znajdują się 192 terminale do użytku czytelników, którzy mogą korzystać ze źródeł w Internecie, wyszukiwać w katalogu bibliotecznym i bazach pełno tekstowych, mają dostęp do programów distance learning, wykładów, mogą używać edytorów oraz tworzyć prezentacje.
Biblioteki oferują szkolenia dla użytkowników z zakresu korzystania ze zbiorów bibliotecznych oraz specjalistyczne szkolenia dla grup studentów dotyczące dostępności źródeł z ich dziedziny zainteresowań. Bibliotekarze dziedzinowi prowadzą kursy dla poszczególnych fakultetów, oferują osobiste konsultacje dla studentów, tworzą przewodniki on-line i bibliografie.
Jemen
Biblioteka Narodowa w Jemenie, położona jest w centrum Sany. Znajduje się w pobliżu placu Al-Tahrir i Muzeum Wojskowego Jemenie. Ma bogaty zbiór książek w języku francuskim i angielskim na temat Jemenu. Na przełomie 2010/2011 roku dobudowano nowe budynki biblioteki, dzięki dotacjom rządu chińskiego w wysokości 30-40 mln dolarów.
Biblioteka, jak można odczytać na jej stronie www – „zaspokaja potrzeby swoich studentów”. Wszystkie książki akademickie, leksykony i monografie posiadają aktualne spisy. Studenci mogą wypożyczyć maksymalną dwie książki jednorazowo, prezentując swój identyfikator. Każda książka powinna zostać zwrócona w terminie dwóch tygodni od daty jej wypożyczenia. Wszystkie książki w bibliotece są aktualizowane. Bibliotek posiada podział na część damską i męską.
Biblioteki w rejonie państw Zatoki Perskiej powstały stosunkowo niedawno. Najstarsza w 1957 r., a najmłodsza w 1986 r., ale realizują one wszystkie funkcje nowoczesnych bibliotek akademickich. Są instytucjami w pełni zautomatyzowanymi, z dostępem do OPAC oraz wielu arabskich i zagranicznych baz danych. Ze źródeł elektronicznych w większości bibliotek korzystać można zarówno w sieci bibliotecznej, jak również z dowolnego komputera poza kampusem po uprzednim zalogowaniu się. Strony internetowe bibliotek informują nie tyko o strukturze organizacyjnej i kolekcji, ale oferują ponadto usługi on-line np. formularze zapytań do bibliotekarza, propozycji zakupu nowych tytułów, wypożyczeni bibliotecznych, rezerwacji szkoleń dla użytkowników.
Problemem bibliotek jest niedostateczna liczba profesjonalnej kadry. Większość wykwalifikowanego personelu w bibliotekach krajów Rady Współpracy Zatoki pochodziła głównie z Indii, Pakistanu, Egiptu, USA i Wielkiej Brytanii. W edukacji bibliotekarzy dominuje północnoamerykański i egipski model kształcenia, a wiele uczelni w regionie oferuje tylko studia licencjackie w zakresie bibliotekoznawstwa i informacji naukowej. W związku z brakiem koedukacji biblioteki ponoszą podwójne koszty w wyniku dublowania zbiorów i usług bibliotecznych. Oddzielne biblioteki dla kobiet i mężczyzn istnieją w King Saud University w Arabii Saudyjskiej, na uniwersytetach w Katarze, Kuwejcie i Zjednoczonych Emiratach Arabskich. W pozostałych instytucjach wydzielono specjalne strefy dla kobiet, by uniknąć podwójnych kolekcji. Mimo pewnych trudności dynamiczny rozwój państw Rady Współpracy Zatoki, związany z istnieniem przemysłu naftowego i osiąganymi z tego tytułu zyskami, rysuje optymistyczne perspektywy dla przyszłości zarówno szkolnictwa wyższego, jak i bibliotek uniwersyteckich krajów arabskich Zatoki Perskiej.
Biblioteki w biedniejszych krajach takich jak Jemen czy Sudan mają mniej liczne zbiory i niestety infrastruktura biblioteczna nie dorównuje tym z rejonu Zatoki Perskiej. Ponadto często są to kraje targane konfliktami zbrojnymi, co powoduje, że obszary te nie zajmują się czytelnictwem, a jedynie zapewnieniem bezpieczeństwa swoim obywatelom.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz